Sandra Phlippen schrijft een interessant artikel in het FD Magazine (24 dec 2021), waarin zij een viertal combinaties voor de toekomst van onze economie schetst. Ze gaat uit van de variabelen “Pandemie” en “Rente”. Zo krijgen we 4 combinaties, waarbij de Pandemie wel of niet uitdooft en de Rente wel of niet zal stijgen. Voor elke combinatie geeft zij een toelichting. De volgende combi’s zijn mogelijk, stelt Sandra:
- Pandemie dooft uit en rente blijft laag
- Pandemie dooft uit maar rente stijgt fors
- Pandemie houdt aan en rente blijft laag
- Pandemie houdt aan en de rente stijgt fors
Uit deze combinaties krijgt de eerste de meeste aandacht en moeten we eigenlijk zien als de startsituatie voor 2021. De wetenschap en overheden zijn druk met het onder controle krijgen van de pandemie en met een voorzichtig vertrouwen in de wetenschap, ziet het er naar uit dat de pandemie met mogelijk wat erupties zal uitdoven tot een (half)jaarlijkse prik en komt de economie weer langzaam op gang. Of het op tijd komt voor bedrijven die te lijden hebben gehad van de lockdowns moeten we afwachten. Maar er wordt veel geld in gepompt. Duidelijk is wel dat veel gezinnen onder de armoedegrens terecht zijn gekomen, hier ligt een taak voor de overheid, maar ook voor bedrijven die nu nadrukkelijk gevraagd zal worden om sociale en maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen. Ook moeten we afwachten hoe het in Europees verband zal verlopen: rijke landen kunnen veel financiële steun geven, ECB heeft steunfondsen klaargezet, Italië heeft al 200 Mrd ontvangen en gaat als “beste land van Europa” aan de slag met Draghi aan het roer. Ze zijn bevoorrecht met deze leider, een voorbeeld voor de rest van Europa, dat was wel eens anders. Toch een kanttekening over de staatsschulden, die moeten zogezegd “lang” gefinancierd worden, want als de rente (langzaam) gaat stijgen, dan wordt lenen voor de overheden steeds duurder. Wees gerust, de ECB houdt dit echt wel in de gaten en dat is ook de reden dat zij de rente maar mondjesmaat zal laten stijgen; het rentewapen om de economieën te beteugelen gaat hier niet meer op.
Alternatief 3 met een aanhoudende Pandemie zal onze huidige economische situatie met een langere lockdown (of meerdere) verslechteren en zal een splitsing te zien geven tussen bedrijven die er baat bij hebben of zich goed hebben aangepast en bedrijven die hun business case zien opdrogen, zoals deels al in de horeca, evenementen en vakantiereizen het geval is. Dit zal, uiteindelijk gevolgen hebben voor de werkgelegenheid van ons allen. De overheid kan niet oneindig geld in de economie blijven pompen, daar komt dus een einde aan. Het is te hopen dat dit alternatief slechts een theoretisch verhaal is en dat de pandemie vertraagd zal uitdoven en de rente zeer langzaam omhoog zal gaan. Het is niet ondenkbaar dat zelfs deflatie de kop op kan steken, dat is voer voor doemdenkers, denk ik maar…
De alternatieven 2 en 4 zijn dus zeer onwaarschijnlijk wat de rentestijging betreft. Zoals gezegd, de ECB zal dit wapen niet kunnen inzetten, dit vanwege de enorme schuldenlast van de Europese landen, want ook Nederland stijgt tot boven de norm van 60%, wat altijd nog relatief laag is in vergelijking met de landen rond de Middellandse Zee. De rente blijft dus laag en zal in 2022 mogelijk langzaam stijgen als de inflatie aanhoudt, maar wel zodanig langzaam dat landen in Europa de kans krijgen om hun schuldenposities tijdig aan te passen c.q. te verbeteren. De ECB verwacht dat de inflatie vooral wordt aangezwengeld door de vertragingen in de pijplijn. Door de pandemie zijn veel productiebedrijven stilgelegd en toen er afgelopen maanden ineens een sterke vraag ontstond, konden veel bedrijven niet snel opstarten en moest de klant langer wachten, wat prijsstijgingen tot gevolg had. Voordeel is weer dat investeringen in wind- en zonne-energie hierdoor in vergelijking gunstiger zijn geworden en vergeet ook niet dat het getreuzel in Europa over “groene” kernenergie niet bijgedragen heeft tot stabiliteit van prijzen.
Niet te vergeten hierbij zijn de manipulaties op de energiemarkt door Rusland ten aanzien van gasleveringen en de olieproducerende landen die hun productie niet willen opvoeren, hetgeen in de breedte een prijsstijging van energie tot gevolg had.
Onze Frans Timmermans kan wel roepen dat als we eerder met de CO2 reductie waren begonnen, we nu niet zo in de stress zouden hebben gezeten, maar laten we dan wel even Brussel er aan herinneren dat als we eerder de moderne kernenergie hadden afgestoft, we zeker geen noodzaak gehad zouden hebben om nu overal windmolens en zonnepaneelparken te plaatsen, waarvan de productie bij weinig wind en veel wolken niet als betrouwbaar kan worden gezien en dus moeten de centrales op gas en kolen jarenlang stand-by blijven, terwijl een kerncentrale altijd productief is, weer of geen weer…
Voorzichtige conclusie uit bovenstaande (alternatief 1) zal zijn dat de pandemie uitdooft, snel al in het eerste halfjaar van 2022 of later als er weer een nieuwe variant de kop op steekt; varianten zullen naar verwachting steeds zwakker worden en overgaan in een soort griep waar je jaarlijks een inenting voor kunt krijgen. De economie zal opkrabbelen zoals we dat in het afgelopen tweede halfjaar van 2021 hebben gezien en dit zal langzaam doorzetten in 2022 en daarna. Zolang productieprocessen vertragen en energie duurt blijft, zal de inflatie ook doorgaan. In welk tempo, dat is afwachten, maar de ECB zal hier op de rem blijven trappen om de gehele economie van Europa te beschermen.
Met dank aan Sandra, die uitersten heeft geschetst en mij hebben aangezet tot het vinden of voorspellen, zoals je wilt, van een opportunistisch beeld van onze economische situatie vanaf 2022. Waar leven is, is hoop.
